Serviks kanseri önlenebilir bir hastalıktır. Smear/Pap-smear testiyle tarama sayesinde erken tanı ve etkin bir tedavi mümkündür.
Dünya Çapında Bir Sorun Dünyanın her tarafında kadınlar serviks kanserinden rahatsızdır. Dünya ölçeğinde 45 yaş altı kadınlarda en sık görülen 2. kanser türü, meme ve akciğer kanserinden sonra kanserden ölümlerin önde gelen 3. nedenidir. Dünya çapında 2 dakikada bir, bir kadın serviks kanserinden ölmektedir. Tarama programları, serviks kanserinin azalmasında önemli bir etkiye sahip olmasına rağmen hala kadınlar serviks kanseri nedeniyle ölmektedir. Serviks kanseri Türkiye’de en sık görülen 8. kanser türüdür.

Serviksin Rolü Serviks(rahim ağzı), rahimin vajene açılan dar boynudur. Serviks, aynı zamanda enfeksiyonların rahme ulaşmasını engellemeye yardımcı, önemli bir bariyer görevi de görmektedir. Gebelik sırasında serviks, bebeği rahim (uterus) içinde tutmaya yardımcı olmak için sıkıca kapalı durumda kalır. Bebek doğmaya hazır olduğunda serviks yaklaşık 10 cm açılarak bebeğin geçmesine izin verir.
Serviks Kanseri Nedir? Serviks hücreleri anormalleşip kontrolsüz bir şekilde büyümeye başladığında serviks kanseri oluşmaktadır.
Serviks Kanserinin Nedeni? Serviks kanserinin nedeni, insan papillomavirüsüdür (HPV). Yaklaşık 100 HPV tipi mevcuttur. Çoğu düşük riskli tipler olup ancak göz ardı edilebilir bir serviks kanserine yol açma riskine sahiptir. Ancak yüksek riskli tipleri serviks kanserine yol açabilen anormal hücrelerin gelişmesine neden olabilmektedir. Gerçekten serviks kanseri olgularının çoğuna iki tip HPV (HPV 16 ve 18) neden olmaktadır. Serviks kanseri olgularının aşağı yukarı % 70’inde bu iki tip bulunmuştur.
Risk Faktörleri
Serviks kanserine yol açan bazı risk faktörlerinden kaçınmak mümkündür.
HPV (human papilloma virüs insan papilloma virüs); 80 den fazla HPV virüsü serviks kanseri için risk faktörü oluşturmaktadır. Yaklaşık olarak 80 kadarı cinsel yolla bulaşarak serviksi enfekte eder. Bu enfeksiyonların yaklaşık yarısı, serviks kanseri ile ilişkilidir. HPV’ in genital siğillerin %90’ ına ve serviks kanserlerinin %70’ ine neden olan iki tipine karşı bir aşı geliştirilmiştir. Bu aşının en az beş yıl süre ile HPV enfeksiyonlarına karşı koruma sağladığı kanıtlanmıştır. Korumanın ne kadar süreceği de halen araştırılmaktadır .
Cinsel Öykü; HPV esas olarak cinsel yolla bulaşmaktadır. Cinsel hayata erken başlayan ve çok partner değiştiren kadınlarda serviks kanseri riski artmaktadır. Doğum kontrol yöntemleri ya da spermleri öldüren jeller korunmada önerilebilir. 7 veya daha fazla hamilelik geçiren kadınlarda serviks kanseri riski fazladır.
Doğum Kontrol Hapları; 5 yıldan uzun süre doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda da serviks kanseri riski artmaktadır.
Tarama; Düzenli jinekolojik muayene ve Pap-smear testi serviks kanserinden korunmada yardımcıdır. Serviksdeki değişiklikler, Pap-smear testi ile tespit edilerek kanser gelişmeden tedavi edilebilir. Düzenli Pap-smear testi yaptırmayan kadınlarda serviks kanseri riski artmaktadır.
Sigara: Sigara içmek serviks kanseri riskini artırır.
Diyet: Bazı çalışmalar vitamin ve minerallerin serviks kanseri riskini azalttığını göstermekle birlikte bu henüz kanıtlanmamıştır. Serviks kanseri için risk faktörlerini bilmek onlardan kaçınmada ve korunmada da yardımcı olacaktır. HPV enfeksiyonu çok yaygın olduğundan ve her yaşta görülebileceğinden, cinsel olarak aktif olan kadınlar hayatları boyunca bu riskle karşı karşıya kalabilirler. Eğer HPV ile karşılaştıysanız ve enfeksiyonu geçirip iyileştiyseniz, yine de bu virüse karşı bağışıklık kazanmış olmayabilirsiniz.
Bunun iki nedeni vardır:
Bağışıklık sisteminiz uzun süreli koruma sağlayacak kadar ‘kuvvetli’ olmayabilir. Eğer vücudunuz enfeksiyona karşı kuvvetli bir cevap veremediyse, aynı HPV tipi ile tekrar enfeksiyon riski ile karşılaşabilirsiniz.
HPV virüsü için bağışıklık cevabınız çok spesifiktir. Bağışıklık sisteminiz virüs ile savaştığında, virüsün özellikle o tipine karşı bağışıklık oluşturur. Bu nedenle çok fazla grip olmaktasınız; bütün grip virüslerine karşı bağışık olamazsınız. HPV ile de durum aynıdır. HPV’ nin bir tipine çok kuvvetli bir bağışık yanıt verseniz de, diğer tip enfeksiyonuna karşı sizi koruyamayacaktır.

Virüs Nasıl Yayılmaktadır?
HPV oldukça yaygındır, cinsel temasla kolayca geçebilmektedir. Gerçekte cinsel yönden aktif kadınların % 80’e varan bölümü yaşamlarının bir anında, bir HPV virüs tipiyle enfekte olmaktadır. HPV virüslerini aldığımızın farkında olmasak bile bağışıklık sistemimiz HPV enfeksiyonlarını savaşarak uzaklaştırabilmektedir.. Ancak bazen yüksek riskli virüs tipleri servikste kalmakta ve zamanla serviks kanserinin gelişmesine neden olabilmektedir.
Kanser Öncülü Lezyonlar
Anormal Hücreler Nelerdir?
Bazen Pap-smear testi sonuçları bazı serviks hücrelerinizin anormal göründüğünü saptayabilir. Paniğe kapılmayın! Bu, hücrelerin şekil, büyüklük veya düzenlenmelerinin değiştiği anlamına gelir. Kendiliğinden kanserli oldukları anlamı taşımaz. Anormal Pap-smear testi sonuçlarına yol açabilen birçok serviks iltihabı nedeni vardır.
Örneğin:
Yakın zamanlı cinsel aktivite
Vajinal duş
Herpes (uçuk) gibi cinsel yolla bulaşanları da içeren maya enfeksiyonları veya başka enfeksiyonlar
Gebelik, düşük
İlaçlar
Hormonal değişiklikler
Genital siğillere neden olan HPV tipleri

Pap-smear testi sonuçları size anormal hücreler veya hücresel değişiklikler olduğunu bildirilebilir: Bu ‘bir anormal sonuçtur.’ Laboratuvarın ileri araştırmayı gerektiren bazı hücresel değişiklikleri ayırt ettiği anlamına gelir. Hücresel değişikliklerin tümü acilen tedavi edilmeniz anlamına gelmez. Bazıları tedavi gerektirmeden kaybolabilir. Değişikliklerin derecesine bağlı olarak bir Pap-smear testi veya kolposkopi istenebilir. Kadınların küçük bir bölümünde, birincisinin yetersiz olduğu düşünüldüğünden, ikinci bir Pap-smear testi istenir. Bu, laboratuvarın lam üzerindeki hücreleri tam ve doğru değerlendiremediği anlamını taşır. Bunun nedeni, kan hücrelerinin diğer hücreleri maskelemesi veya hücre örneklerinin çok kalın veya ince sürülmesi olabilir. Size Pap-smear testi sonucunuzun “sınırda” olduğu söylenebilir. Bu, hücresel değişiklerin görüldüğü, ancak değişikliklerin normale çok yakın olduğu ve genellikle kendiliğinden normale dönebileceğini göstermektedir. Ancak, emin olmak için hekiminizin belirteceği bir süre sonra tekrar kontrol yaptırmanız gerekmektedir. Pap-smear testi sonucunuz anormalse, doktorunuz bu hücreler hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olacaktır.
Kanser Öncülü Hücreler Nelerdir?
Bu anormal hücreler, normal hücrelerden farklı yapıda kanserleşme potansiyeline sahip olan hücrelerdir. Bu nedenle kanser öncülü hücreler denmektedir. Ancak, gerileyebilir ve normale dönebilir. Kanser öncülü serviks hücreleri, kanser olduğunuz anlamına gelmemektedir. Kanser öncülü hücre kümelerine genellikle lezyon denir ve bunlar gelişmenin evresine göre hafiften şiddetliye göre derecelendirilir.
Doktorunuz lezyonları, Servikal İntraepitelyal Neoplazi (CIN) olarak adlandırabilir ve hafiften (CIN1) şiddetliye (CIN3) doğru derecelendirir.
CIN ölçeğinin özeti: CIN1: Bu sonuca sahip kadınların yarısından fazlasında anormal hücreler zamanla kendiliğinden kaybolduğundan tedaviye gerek duyulmayacaktır.
CIN2: CIN2 olarak sınıflandırılan anormal hücrelerin, ilerleme olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle anormal alan ortadan kaldırılarak serviks kanser gelişimi riski azaltılacaktır.
CIN3: CIN3 olarak sınıflandırılan anormal hücrelerin ilerlemesi olasıdır. Bu sonuca sahip kadınların tümüne tedavi önerilir. Böylece serviks kanseri gelişme olasılıklarını azaltmak için anormal alan ortadan kaldırılabilir.
Kanser Öncülü Lezyonların Tedavisi; Doktorunuz anormal lezyonlara sahip olduğunuz ve ilave tedaviye gerek duyduğunuzu saptarsa, birçok tedavi yöntemi mevcuttur. Bu tedavilerin çoğu, muayenehane veya hastanede, kadın-doğum polikliniğinde uygulanmaktadır. Gerekirse lokal anestezi kullanılacağından bu tedavi metodları size acı vermeyecektir.
Kriyoterapi: Bu yöntemde küçük bir metal plaka donma derecelerine kadar soğutulur ve daha sonra anormal hücrelerin bulunduğu alana yerleştirilerek anormal hücreler yok edilir.
LEEP ( Loop Electrosurgical Excision Procedure [Elektrocerrahi Lupla Eksizyon İşlemi]) Halen en çok kullanılan basit bir tedavi yöntemi olup anormal hücreleri yok etmek için ısıtılmış bir ince tel halka kullanılır.
Konizasyon: Anormal hücreleri yok etmek için serviksten koni şeklinde bir doku parçası çıkartılır.
Lazer tedavisi: Anormal hücreleri yakıp yok etmek için lazer kullanılır.
En iyi tedavinin belirlenmesi için doktorlarınızın görüşlerini dinlemeli ve seçenekleri tartışmalısınız.
Farklı Serviks Kanseri Tipleri
Kanserin tipine bağlı olarak doktorunuz durumunuzu tanımlamak için adenokarsinom ve yassı epitel hücreli karsinom gibi invaziv kanserler dahil çeşitli terimler kullanabilir. Adenokarsinom; saptanması zor, daha nadir olan göreceli agresif serviks kanseri tipidir. Düzenli aralıklarla Pap-smear testinden geçen ve olası tedavilere uyan kadınların çoğu, başlıca HPV tip 18 ve tip 16’nın neden olduğu serviks kanserine karşı iyi bir korunma sağladıklarından emin olacaktır. Serviksin dış yüzeyinde oluşma yerine, adenokarsinomlar genellikle serviksin iç yüzeyinde oluşmaktadır. PAP testleri serviksin dış yüzeyindeki hücre örneklerini kullanmaktadır. Bu nedenle adenokarsinom tanısı konduğunda, kanserin daha ileri evrede olma potansiyeli mevcuttur. Özellikle genç kadınlarda HPV’nin kansere neden olan 16, 18, 45 ve 31 gibi tipleriyle daha fazla adenokarsinom oluşmaktadır.
Korunma
Serviks Kanserinden Korunma
Bir kişinin kansere yakalanma olasılığını artıran faktörlere, risk faktörleri, buna karşın kanser gelişim riskini azaltan faktörlerse koruyucu faktörler denir. Genetik faktörler gibi bazı risk faktörlerinin ortadan kaldırılması mümkün değilken diyet, sigara gibi bazı risk faktörlerinin önlenmesi mümkündür. Kanserden korunma önlenebilir risk faktörlerinin azaltılıp, koruyucu faktörlerin artırılarak kanser gelişim riskinin azaltılmasıdır. Pap-smear testi ile serviks kanseri riski oldukça azalmıştır.
Pap-smear testinin Önemi
Pap-smear testi neleri gerektirir? Pap-smear testi serviksinizden bir sürüntü almayı gerektirir. Bu test, bir spatül veya özel bir fırça kullanarak serviksinizin yüzeyinden nazikçe birkaç hücre alacak bir sağlık personelini gerektirir. Alınan bu örnekler daha sonra olası erken anormallikler açısından mikroskop altında incelenir. Anormallikler saptandığında sizle hemen temasa geçilecek, ileri testler ve olası tedavi için önerilerde bulunulacaktır.
Ne sıklıkla Pap-smear testinden geçmem gerekir ?
Düzenli aralıklarla test yaptırmanız önemlidir. Ulusal serviks kanseri tarama standartlarına göre 30 yaşından sonra her 5 yılda bir Pap-smear testi yaptırmanız önerilir. Testler kanseri erken evrede yakalanmış olduğundan birçok yaşam kurtulmuştur. O halde ne yaparsanız yapın Pap-smear test randevunuzu anımsayın. Düzenli testler kendinizi korumanıza yardımcı olacaktır.
Anormal Pap-smear testi sonuçları ve araştırmalar Anormal Pap-smear test sonucu oldukça sık görülmekte olup, serviks kanseri olduğunuz anlamı taşımaz. Hücrelerinizdeki değişiklikler hafif derecede ise doktorunuz yalnızca Pap-smear testinin tekrarlanmasını önerebilir. Bir anormallik varsa, tedavi önerebilir. Daha sonra, Pap-smear testini tekrarlayabilir. Çünkü hafif derecede hücresel değişiklikler sıklıkla kendi kendilerine iyileşmektedir. Birkaç ay sonra hâlâ anormal hücreler mevcutsa doktorunuz sizi daha fazla izleyecektir.
Tanı
Pap-smear testinde anormal bulgular görüldüyse tanı için daha ileri yöntemlere başvurulur. Aşağıdaki belirti ve bulgular serviks kanserinde görülebilir.
Vajinal kanama
Beklenmeyen anormal vajinal akıntı
Pelvik ağrı
Cinsel ilişki sırasında ağrı veya lekelenme
Bu belirti ve bulgular serviks kanseri dışında başka hastalıklarında belirtisi olabilir. Doktorunuz hastalığı teşhis edebilmek için size çeşitli testler uygulayacaktır.
Kolposkopi
Kolposkopide , bir kolposkop kullanarak serviksin içindeki değişiklikleri doğrudan ve çok yakından görmek mümkündür. Pap-smear testinde olduğu gibi muayene masasına yatarsınız, doktorunuz serviksi gözlemek için rahim ağzınıza spekulum denilen bir alet yerleştirir. Doktorunuz kolposkop denilen ışıklandırılmış bir mikroskop kullanarak serviks dokusunu aydınlatıp görünümünü büyütecek ve serviks dokusundaki anormallikleri araştıracaktır. Muayene sırasında biraz rahatsızlık hissedebilirsiniz genellikle beş ile on dakika sürmektedir.
Biyopsi
Kolposkopi sırasında doktorunuz ileri analizler için küçük bir serviks dokusu örneği alabilir. Bu işleme biyopsi denilir. Bu işlemde analiz için parça alınmadan önce genellikle serviks uyuşturulur. Biyopsiden sonra kramp veya ağrı, ya da hafif kanama görülebilir ancak bu durum endişe etmemeniz gereken, beklenen bir durumdur.
Evreleme
Serviks Kanserinin Yayılımını Değerlendirme
Biyopsi, serviks kanseri varlığını doğrularsa doktorunuz röntgen, sistoskopi (mesane içini gözlemek için ışıklı bir boruyla uygulanan bir girişim), proktoskopi veya kolonoskopi (rektum veya kolonun içini gözlemek için ışıklı bir boruyla uygulanan bir girişim) gibi diğer tetkikler uygulayabilir. Bu testler kanserin yayılıp yayılmadığını veya hangi evrede olduğunun belirlenmesinde yarar sağlamaktadır.
Serviks Kanseri Evreleri Serviks kanseri teşhis edildikten sonra kanserin serviks ya da vücudun hangi bölgelerine yayıldığını bulma süreci evrelemedir. Evreleme, sonraki tedavi planını belirleyeceğinden önemlidir.
Serviks kanseri evrelemesinde kullanılan yöntemler;
Röntgen Filmi: X-ray en yaygın olarak kullanılan x-ray ışınlarıyla vücudun resminin görüntülenmesidir.
Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayara bağlı bir x-ray makinesiyle, organların bir seri detaylı resmi alınır. Doktorunuz bu resimleri daha iyi değerlendirip yorumlayabilmek için size kontrast maddeler verebilir.
Lenfanjiyogram: Ayak lenf damarlarına bir boya enjekte edilir. Boya lenf damarları yoluyla ilerleyerek lenf nodlarına ulaşır. Röntgen ışınları kullanılarak lenf damarları görüntülenir. Bu yöntem kanserin lenf nodlarına yayılıp yayılmadığını tespit etmeye yardımcıdır.
Cerrahi Evreleme: Klinik çalışmaların bir parçası olarak kanserin vücudun hangi bölgelerine yayıldığını tespit etmek için cerrahi yöntemlere başvurulabilir. Bazı durumlarda aynı anda serviksteki kanserde çıkartılır.
Ultrasonografi; İnsankulağı tarafından işitilmeyecek ses dalgaları kullanılır. Ses dalgaları organlardan geçerken bir eko yaratır. Bir bilgisayarla bu ekolarla insan vücudunun sonogram adı verilen bir resmi yaratılır.
MRI: Manyetik alan, radyo dalgaları ve bilgisayar kullanılarak vücudun bir seri resmi alınır.
Tüm bu testlerin sonuçları birlikte değerlendirilerek evreleme yapılır. Serviks kanseri üç şekilde vücudun başka bölgelerine yayılır.
Doku Yoluyla: Kanser direkt olarak çevre dokulara yayılabilir.
Lenfatikler Yoluyla: Tümör lenf damarlarına geçerek lenfatik sisteme yayılabilir.
Kan Yoluyla: Kanser vücuttaki küçük damarlara geçerek kan yoluyla vücudun başka bölgelerine yayılabilir.
Serviks kanserinin vücudun başka bölgelerine yayılması durumuna METASTAZ adı verilir.
Evre 0 Anormal hücreler serviksin en iç tabakasında sınırlıdır, karsinoma insutu olarakta adlandırılmaktadır.
Evre I Kanser hücreleri sadece servikste bulunmaktadır. Tümör boyutu 3 mm ile 4 cm arasında değişebilir.
Evre II A Kanser serviksin dışına vajenin üst üçte iki bölümüne yayılmıştır ancak rahim çevresindeki dokulara yayılmamıştır.
Evre II B Kanser serviksin dışına vajenin üst üçte iki bölümüne ve rahim çevresindeki dokulara yayılmıştır.
Evre III A Kanser vajenin alt bölümüne yayılmış ancak pelvik duvara yayılmamıştır.
Evre IIIB Kanser pelvik duvara yayılmış veya böbreklerin mesaneye bağlandığı tüpler olan üreterleri bloke etmiştir.
Evre IV Kanser serviks dışında mesane, rektum veya vücudun başka yerlerine yayılmıştır.
Rekürren Serviks Kanseri: Kanserin tedavi edildikten sonra serviks ya da vücudun başka bir yerinde yeniden ortaya çıkmasıdır.
Tedavi
Serviks Kanseri Tedavi Seçenekleri Kanser diğer organlara yayılmamış ve hâlâ erken evredeyse konizasyon yöntemiyle serviksten tüm kanserli dokunun çıkartılması mümkün olabilir. Kanser daha çok ilerlemiş veya lokal alan dışına yayılmışsa, doktorunuz tedavi için bir veya birden fazla yöntemi önerebilir.
Örneğin :
Histerektomi; Rahim ve bazı olgularda yumurtalıklar ve/veya lenf düğümleri cerrahi olarak çıkartılabilir.Hastalığın evresine göre farklı cerrahi yöntemler uygulanabilir.
Konizasyon; Anormal hücreleri yok etmek için serviksten koni şeklinde bir doku parçası çıkartılır. Bu doku parçası mikroskop altında incelenerek kanser hücreleri aranır, hem tanı hem de erken evre tümörlerde tedavi amacıyla uygulanır.
Total histerektomi; Rahim ve rahim ağzı birlikte cerrahi olarak çıkarılır. Vajen yoluyla yapılan vajinal histerektomi, karından bir kesiyle yapılan histerektomi ise abdominal histerektomi olarak adlandırılır. Laparaskop adı verilen ucunda ışık bulunan bir tüp aracılığı ile göbek deliğinden açılan ufak bir kesiden girilerek yapılan cerrahi girişim ise total laparaskopik histerektomidir.
Bilateral salfingooferektomirektomi; Her İki yumurtalık ve tüplerin cerrahi olarak çıkartılmasıdır.
Radikal histerektomi; Rahim, serviks, vajenin bir kısmı ile birlikte yumurtalıklar, tüpler ve komşu lenf bezleri çıkarılır.
Pelvik ekzentrasyon; Kolon, rektum ve mesane, serviks, vajen, yumurtalıklar ve komşu lenf bezleri çıkarılır.
Kriyocerrahi; Bu yöntemde, küçük bir metal plaka donma derecelerine kadar soğutulur ve daha sonra anormal hücrelerin bulunduğu alana yerleştirilerek anormal hücreler yok edilir.
Lazer cerrahi; Anormal hücreleri yakıp yok etmek için lazer kullanılır.
LEEP (Elektrocerrahi Lupla Eksizyon İşlemi); Halen en çok kullanılan basit bir tedavi yöntemi olup, anormal hücreleri yok etmek için ısıtılmış bir ince tel halka kullanılır.
Radyoterapi; Kanser diğer dokulara yayılmışsa (invaziv kanser) veya tedavi edildikten sonra yinelenmişse (rekürren kanser) radyoterapi önerilebilir. Bu işlem yüksek enerjili X ışınları kullanılarak kanserli alanların bölgesel olarak tedavi edilmesidir. Erken evre kanserlerde de kür (kanserli dokunun tamamen ortadan kaldırılması ) sağlamak için kullanılabilir.
Kemoterapi; İnvaziv veya rekürren kanseri tedavi etmenin başka bir yolu olan kemoterapi de kanser hücrelerini yok etmek için ilaçlar kullanılır. Hastalığın yayılımına göre ilaçlar damar yoluyla verilebileceği gibi organ içine ya da vücut boşluklarına verilerek bölgesel olarak uygulanabilir.
Doktorunuz hangi yaklaşımı önerirse önersin seçeneklerinizi ve ilişkin riskleri anladığınızdan emin olmanız önemlidir. Serviks kanserinde prognoz (iyileşme şansı) hastalığın evresi, tümörün tipi ve tümörün boyutuna bağlıdır. Tedavi seçenekleride hastalığın evresi, tümörün boyutu, hastanın çocuk isteyip istememesine ve hasta yaşına bağlı olarak değişmektedir. Hamilelik sırasında teşhis edilen serviks kanserinin tedavisi gebelik süresi ve hastalığın evresine bağlıdır. Gebeliğin son üç ayında teşhis edilmiş erken evre serviks kanserinde tedavi gebelik sonrasına ertelenebilir.
Geleceğe Doğru Serviks kanseri dünya ölçeğinde birçok kadını etkilemesine rağmen erken tanı durumunda sağ kalım oranları yüksektir. Gerçekten invaziv serviks kanseri için bile beş yıllık sağ kalım oranı yüksektir. Düzenli aralıklarla Pap-smear testi yaptıran ve ardından gerekirse tedavi uygulanan kadınların çoğu serviks kanserine karşı iyi bir korunma sağlayacaktır.